I. MEHMED ( Çelebi )

I. MEHMED (ÇELEBİ) (1379 - 1421)

Osmanlı Hanedanı'ndan beşinci padişah.

I. Bayezid (Yıldınm) ile Germiyan Beyi Süleyman Şah'in kızı Sultan Hatun'un oğludur. Bursa'da doğdu. Çelebi Mehmed, savaşçı bir kişiliğe sahipti. Genç yaşta Amasya Sancak Beyliği'ne tayin edildi (1391). I. Bayezid ile Timur arasında yapılan Ankara Savaşı'nda (1402), Osmanlı ordusunun ihtiyat kuvvetleri komutanlığında bulunmuştu. Savaşın kaybedilmesi üzerine zorlukla Amasya tarafına kaçmak istemiş, fakat Sinop hükümdarı Candaroğlu İsfendiyar Bey'in kız kardeşinin oğlu Yahya Bey tarafından yolu kesilmiş ise de, Çelebi Mehmed bunu mağlup ederek Bolu tarafına çekilmiştir. Çelebi Mehmed, burada adamları vasıtasıyla savaştan sonraki durumu öğrendikten sonra Bursa tarafına gitmek istedi ise de, maiyetindeki beyler, bu hareketin tehlikeli olduğunu söylediklerinden ve o sırada Amasya'dan gelen bir heyetin de kendisini davet etmeleri üzerine Amasya'ya gitti. Amasya, Timur'un maiyetinde bulunmuş olan Kara Devletşah'a verilmişti. Halk, bunu istemediği için Çelebi Mehmed'i davet etmişlerdi.

Çelebi Mehmed, yanında yaklaşık 1000 kişilik bir kuvvet bulunan Devletşah'ı bir baskın ile öldürerek Amasya'ya girdi (1403). Bu ilk başarıdan sonra, Canik ve havalisi Türkmen beylerinden Kubadoğlu Ali Bey'in Niksar'ı kuşattığını haber alınca o tarafa giderek Ali Bey'i yendikten başka Kubadoğlu'na ait bir kaleyi de zaptetti. Tokat bölgesinde kuvvetli bir Türkmen beyi olan İnaloğlu İbrahim Bey, Çelebi Mehmed'i tehdit etmeye başladı. Bunun üzerine Çelebi Mehmed, ani bir baskın yaparak İnaloğlu'nu mağlup etti ve ülkesine hakim oldu. Daha sonra Sivas'ta idareyi eline almış olan Kadı Burhaneddin Ahmed'in damadı Hacı Bey oğlu Mezid Bey de üzerine gönderilen Bayezid Paşa kuvvetleri tarafından mağlup edildi. Böylece Çelebi Mehmed Sivas, Tokat, Amasya mıntıkasına tamamen hakim oldu (1403).

Bu tarihte Timur, henüz Anadolu'da bulunuyordu. Çelebi Mehmed'in faaliyetini haber alan Timur, ona, hem henüz hayatta olan babası, hem de kendi tarafından bir mektup gönderdi. Çelebi Mehmed bu mektup üzerine, durumu etraflıca anlatması için hocası Sufi Bayezid'i Timur'a elçi olarak gönderdi. Timur, Çelebi Mehmed'in mazeretlerini kabul ederek kendisine elindeki mıntıkanın hükümdarlığını verdi. Al damgalı berat ile hükümdarlık alameti olarak taç, kemer ve bir hırka da gönderdi. Çelebi Mehmed, bu suretle Timur'un hakimiyetini kabul edip, daha sonra Timur ile müşterek sikke bastırdı.

Timur'un Anadolu'yu terk etmesinden sonra Mehmed Çelebi, Bursa'yı Musa Çelebi'den alan İsa Çelebi'ye, Anadolu'nun aralarında taksim edilmesini teklif etti. İsa Çelebi ise, en büyük kardeş olduğunu ileri sürerek bu teklifi kabul etmedi. Bunun üzerine Çelebi Mehmed ile İsa Çelebi arasında savaş başladı. Bursa'nın Ulubad mevkiinde yapılan savaşta İsa'yı mağlup etti ve Bursa'ya girdi. Bursa'da hükümdarlığını ilan eden Çelebi Mehmed, burada da Timur ile müşterek olarak sikke kestirdi (1404).

Bundan sonra, babası I. Bayezid'in cenazesini Germiyanoğlu Yakup Bey'in yanından getirterek Bursa'da Ulucami yanına defnettirdi.

İsa Çelebi ise, Yalova yolu ile kaçarak Bizans İmparatoru'na sığındı. İsa Çelebi'nin kaçmasından sonra Çelebi Mehmed, Anadolu'da yalnız başına kalmıştı.

Çelebi Mehmed'in Anadolu'da kuvvetlenmesinden endişe eden Emir Süleyman, Anadolu'ya geçerek Bursa'ya geldi. Çelebi Mehmed ise, Emir Süleyman'a karşı koymayarak Amasya'ya çekildi. Emir Süleyman'ın Ankara'yı da ele geçirmesi üzerine Çelebi Mehmed'in nüfuz sahası daraldı (1405).

Çelebi Mehmed, dört yıldan beri Anadolu'da bulunan Emir Süleyman'ı Rumeli tarafına geçmeye zorlamak için, Karamanoğlu'nun yanında bulunan küçük kardeşi Musa Çelebi'yi getirtti. Musa Çelebi, başarı sağladığı takdirde kendisine bağlı kalacağını ve onun adına para bastırıp hutbe okutacağına dair yeminli teminat verdi. Musa Çelebi Sinop'tan bir gemiye binerek Eflak tarafına geçti (1409). Musa Çelebi'nin Rumeli'ye gittiğini haber alan Emir Süleyman, acele olarak Rumeli'ye geçti. Bunun üzerine Çelebi Mehmed Bursa'ya geldi. Musa Çelebi ise, Rumeli'ye hakim olduktan sonra, Çelebi Mehmed'e verdiği sözü tutmayarak orada hükümdarlığını ilan etti (1410). Çelebi Mehmed ise, Anadolu'ya hakim olmak için Musa Çelebi'nin hükümdarlığını kabul etmek zorunda kaldı.

Musa Çelebi, Rumeli'de durumunu kuvvetlendirdikten sonra İstanbul'u kuşattı (1411). Telaşa düşen İmparator Manuel, Çelebi Mehmed'i Rumeli'ye geçmek üzere davet etti. Daveti kabul eden Çelebi Mehmed, gönderilen Bizans gemileriyle ve 15.000 kişilik bir kuvvetle Anadolu Kavağı tarafından Rumeli yakasına geçti. Gelişinin dördüncü günü Çatalca havalisindeki İnceğiz mevkiinde Musa Çelebi ile savaştı ise de yenilerek Bursa'ya döndü. 1412 yılında ikinci defa Rumeli'ye geçti. İstanbul'a yakın bir mahalde yaptığı savaşta da başarı sağlayamadı. Çelebi Mehmed, üçüncü defa tekrar Rumeli'ye geçti. İstanbul'a yakın bir mahalde yaptığı savaşta da başarı sağlayamadı. Vize civarındaki savaşta Musa Çelebi'nın komutanı Kara Halil'i mağlup etti (1413). Böylece Musa Çelebi kuvvetlerinin bir kısmı Çelebi Mehmed tarafına geçti. Çelebi Mehmed Edirne'ye girdi. Fakat şehir teslim olmadı. Halk, kim galip gelirse şehri ona teslim edeceklerini söyledi. Çelebi Mehmed halkın bu düşüncesini kabul etti ve Zağra taraflarına yürüyüşe geçti. Filibe civarında Musa Çelebi'ye yetişti ise de, hemen savaşa girmedi. Niş tarafına gitti ve sonra Tuna'ya doğru çekilmekte olan Musa Çelebi'nin üzerine yürüdü. Samakov civarındaki Çamurlu- Derbent mevkiinde savaş başladı. Musa Çelebi kuvvetleri bozguna uğradı. Yaralı olduğu halde kaçmaya çalışan Musa Çelebi, atı ile birlikte çeltik arkına düştü. Kendisini takip edenler tarafından yakalanarak boğuldu ve cesedi Bursa'ya nakledilip babasının mezarı yanına gömüldü.

Çelebi Mehmed, Edirne’de. bütün Osmanlı Devleti'nin hükümdarı olduğunu ilan etti. Tahta çıktığı zaman henüz 26 yaşında idi. Musa Çelebi ile Rumeli'de savaşırken, Karamanoğlu Mehmed Bey'in Bursa'yı kuşattığını haber alan Çelebi Mehmed, Anadolu'ya geçerek Mehmed Bey'in saldırısını püskürttü; Konya havalisine kadar olan toprakları hakimiyeti altına aldı. Daha sonra Eflak'ı vergiye bağlamak gibi bir başarıyla sonuçlanan yeni bir Rumeli seferi düzenledi. Kuzey Anadolu'da ise Samsun bölgesine kadar hakimiyetini genişleten askeri ve politik teşebbüslerde bulundu. Timur'un ölmesi bu başarıları kolaylaştırmış, Anadolu birliğinin yeniden sağlanması yolundaki engelleri birer birer ortadan kaldırmıştır.

Daha sonra, devrin alimlerinden Şeyh Bedreddin'in yetiştirdiği müridlerden Börklüce Mustafa ile Torlak Kemal'in düzenledikleri ayaklanmayı Manisa havalisinde bastırarak, hareketin liderleriyle birlikte ayaklanmaya katılanları öldürttü.

Bu çarpışmadan sonra da, Ankara Savaşı ile ortadan kaybolan kardeşlerinden Mustafa Çelebi (Düzmece Mustafa), saltanatın kendisine ait olduğu iddiasıyla ortaya çıktı. Şehzade, kendisini destekleyen Rumeli beylerinin hazırladıkları ordunun başında Selanik dolaylarında harekete geçmişti. Mustafa Çelebi, Tesalya ve Selanik'e yakın yerlerde faaliyete başlamış ise de, Çelebi Mehmed'in süratle yetişmesi üzerine mağlup olarak Selanik Kalesi'ne iltica etmiştir.

Çelebi Mehmed Edirne'de ölmüş, oğlu II. Murad tahta çıktıktan sonra cenazesi Bursa'ya gönderilmiştir. Ölümünden önce yaptırdığı Yeşil Türbe'de gömülüdür.

I. Mehmed Bursa'da cami, medrese ve imaret ile kendisine ait türbe yapılmasını emretmiş (1414), cami 1419 yılında tamamlanmış, türbesi ise 1421 yılında bitirilmiştir.